Nieuws
Betalen om zwerfvuil op te ruimen
Het Leidse initiatief De Grachtwacht, waarbij vrijwilligers in kano’s de stad ontdoen van zwerfvuil, krijgt plots een rekening gepresenteerd. Van hun eigen gemeente. De vrijwilligers moeten de gemeente bijna 200 euro per jaar betalen voor hun ligplaats, om door te gaan met hun opruimwerkzaamheden. “Dat is een klap in ons gezicht” zegt bioloog en mede-oprichter van De Grachtwacht Auke-Florian Hiemstra. Het initiatief is afhankelijk van fondsen en kleine donaties, en krijgt geen financiële ondersteuning van gemeente Leiden. “Dat wij de gemeente nu geld moeten gaan betalen zodat wij de stad mogen blijven opruimen, dat is toch de omgekeerde wereld.”
De Grachtwacht ging initieel uit van een vergissing, en nam contact op met wethouder Fleur Spijker (D66). In een formele reactie, wijzend op ‘Artikel 8’, blijken er vier redenen voor kwijtschelding van binnenhavengelden en op basis daarvan komt De Grachtwacht niet in aanmerking.
De Grachtwacht is al meer dan vijf jaar actief op het Leidse water. Elke week, het hele jaar door, gaan vrijwilligers de grachten op met zes clean-up kano’s en een elektrisch onderzoeksbootje, op jacht naar zwerfvuil. Wekelijks brengen ze wel twaalf vuilniszakken met troep aan wal. Onder begeleiding van biologen en oprichters Auke-Florian Hiemstra en Liselotte Rambonnet onderzoeken vrijwilligers ook de hoeveelheid, de bron en ook de gevolgen van de vervuiling voor de stadsnatuur. “We willen de vervuiling bij de bron aanpakken en structureel minder plastic in de grachten,” benadrukt bioloog en mede-oprichter Rambonnet. “Daar moet de gemeente toch blij mee zijn?”
Eerdere botsing De ligplaats van het clean-up initiatief kwam al eerder in het nieuws. Toen in 2021 de vaarregels in Leiden veranderden en kano’s plots een ligplaatsvergunning nodig hadden, kreeg De Grachtwacht een belletje van handhaving: “Binnen twee weken moeten de kano’s het water uit”. Een bericht hierover op Twitter werd door meer dan 2 miljoen mensen gezien, leidde tot nationale ophef en werd zelfs besproken bij de talkshow Op1. Na alle media-aandacht kreeg De Grachtwacht tóch een ligplaats aangeboden, maar wat blijkt nu, daar moeten ze de gemeente wel geld voor gaan betalen. Per jaar wil de gemeente aan het vrijwilligersinitiatief 191 euro verdienen.
Structurele financiering De Grachtwacht hoopt dat de raad het liggeld kwijt wil schelden, “al zou kwijt-complimenteren een mooiere term zijn,” vult Hiemstra aan. Bovenal hopen ze dat de wekelijkse clean-ups juist op financiële ondersteuning van gemeente Leiden zou kunnen rekenen, zodat de kanovloot door kan blijven varen, zolang het nodig blijft. “We krijgen altijd verbaasde blikken als we zeggen niet financieel ondersteund te worden door de gemeente, maar dat we hún nu moeten betalen schoot wel echt in het verkeerde keelgat,” licht Hiemstra toe. De Grachtwacht hoopt op een andere koers, waar de gemeente het project omarmt en de stichting met structurele financiering een duurzame toekomst geeft.
Vooralsnog is het initiatief afhankelijk van donaties. Voor wie de clean-ups een hart onder de riem wil steken, kan dus doneren via de knop bovenaan op deze website. Mocht het niet op kwijtschelding aankomen, dan is elke euro welkom. “We snappen inmiddels waarom het een lig-plaats heet,” grapt Hiemstra, “we liggen er namelijk wakker van.”
Eerdere successen Op 100 meter gracht kon je vroeger wel 7000 single-use bierbekertjes vinden. Na een jaar lang actievoeren, met het fotoproject ‘Canal-cups’, haalden Hiemstra en Rambonnet de gemeente over om alleen nog maar herbruikbare statiegeldbekers te gebruiken bij stadsfeesten. Hierdoor besparen we nu met grote stadsfeesten wel een half miljoen plastic bekertjes per keer! Ook internationaal boekt De Grachtwacht succes. In de coronatijd werd tijdens een clean-up een dode baars gevonden, verstrikt in een wegwerphandschoentje. Het was het eerste slachtoffer van pandemie-zwerfvuil in Nederland. Hiemstra en Rambonnet schreven een wetenschappelijke publicatie over de baars en andere slachtoffers van mondkapjes en handschoentjes in het milieu, wat o.a. werd opgepikt door CNN en The Guardian. De foto van de baars kwam internationaal in de National Geographic en werd genomineerd voor de prestigieuze fotowedstrijd Wildlife Photographer of the Year. De Grachtwacht stond meerdere keren in de Trouw Duurzame top 100 en won recent de NWO Communication Initiative Award.